به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، هورالعظیم که روزگاری نه چندان دور، آغوش خود را برای پرندگان مهاجر و ماهیگیران خسته گشوده بود، امروز به گودالی از آتش بدل شده است؛ شعله‌هایی که از دل خاک برخاسته و این پهنه آبی زندگی را با تشدید بی‌آبی، بی‌توجهی و فراموشی به سرزمینی سوخته بدل کرده است. آتشی بی امان که از خاک عراق زبانه کشیده و موجی از آلودگی‌ها را روانه آسمان خوزستان می‌کند. دودهایی سمی که بی وقفه در آسمان پیچیده و نفس مردم را سنگین، چشم‌ها را سوزان و ریه‌ها را پر از خاکستر می‌کند. در چنین شرایطی، دولت چهاردهم مجموعه‌ای از اقدامات دیپلماتیک، نظارتی و اجرایی را در دستور کار قرار داده تا به بحران آتش‌سوزی در بخش عراقی هورالعظیم و تبعات زیست‌محیطی آن پاسخ دهد. اخیراً نیز طبق گفته استاندار خوزستان به «ایران»، مقرر شده تا کارگروهی با حضور وزرای امور خارجه، کشور، نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست برای مهار آتش‌سوزی‌های گسترده در بخش عراقی هورالعظیم تشکیل شده و با چاره‌جویی‌های گسترده، جان بی‌رمق تالاب را از مرگ تدریجی نجات دهد.
«سیدمحمدرضا موالی‌زاده» استاندار خوزستان می‌گوید: «مدت‌هاست که دود غلیظ برخاسته از آتش سوزی‌های گسترده تالاب هورالعظیم بخش عراقی، زندگی روزمره خوزستانی‌ها بویژه ساکنان شهرستان‌های هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه و اهواز را مختل کرده و سلامت مردم را تهدید می‌کند. برای مهار آتش‌سوزی‌های گسترده در بخش عراقی هورالعظیم، تاکنون مجموعه‌ای از اقدامات اجرایی، دیپلماتیک و هماهنگی‌های بین‌دستگاهی را پیگیری کرده و امیدواریم با تداوم این تلاش‌ها، همکاری مؤثر دولت عراق و حمایت نهادهای ملی، از گسترش بحران جلوگیری کرده و جان بی رمق این زیست‌بوم ارزشمند را احیا کنیم.»
کارگروه ملی برای مهار آتش‌سوزی‌ها
استاندار خوزستان می‌گوید: «پیش‌تر برای رفع آتش‌سوزی‌های گسترده در هورالعظیم از هواپیمای آب‌پاش استفاده کرده و بخشی از مشکل را برطرف کردیم. اخیراً نیز در جلسه هیأت دولت این موضوع را مطرح کرده و خواهان چاره‌جویی آن شدیم که منجر به تشکیل کارگروه ملی با عضویت رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزرای نیرو، کشور و امور خارجه گردید.»
طبق گفته عالی‌ترین مقام اجرایی استان خوزستان، «وظایف کارگروه ویژه مهار آتش‌سوزی‌های هورالعظیم، شامل رایزنی دیپلماتیک با دولت عراق به منظور پیگیری رسمی برای رهاسازی حقابه تالاب از رود دجله و الزام عراق به تعهدات بین‌المللی خود در چهارچوب کنوانسیون رامسر است. علاوه بر آن هماهنگی بین‌دستگاهی برای دریافت مجوز رهاسازی آب از سد سیمره، عملیات اطفا به منظور تأمین تجهیزات لازم از جمله هواپیمای آب‌پاش، پهپادهای پایش و نیروهای عملیاتی برای مهار آتش در بخش عراقی تالاب، پایش و ارزیابی زیست‌محیطی منطقه، تدوین راهکارهای پایدار برای احیای تالاب و اطلاع‌رسانی عمومی و ارائه گزارش‌های منظم به افکار عمومی، رسانه‌ها و نهادهای نظارتی درباره روند اقدامات و نتایج نیز از جمله وظایف این کارگروه به‌شمار می‌رود؛ مجموعه‌ای از مأموریت‌های فوری و بلندمدت که هدف نهایی آن، نجات زیست‌بوم هورالعظیم و کاهش اثرات مخرب آن بر سلامت و زندگی مردم خوزستان است.» استاندار خوزستان با تأکید بر اینکه آتش‌سوزی‌های هورالعظیم خارج از خاک ایران است، افزود: «من پیش‌تر با وزیر، معاونان وزیر کشور و مسئولان مختلف عراق و همچنین استانداران استان‌های مرزی در این رابطه صحبت کرده‌ام. دولت عراق عضو کنوانسیون رامسر است و باید به تعهدات خود در این زمینه عمل کند. با این حال، مسئولین عراقی از ما خواسته‌اند تا آب کرخه را رهاسازی کنیم؛ اما واقعیت این است که آبی در کرخه وجود نداشته و باید اقدام به رهاسازی آب از دجله صورت گیرد.»
چرا هورالعظیم خشک شد؟
«هورالعظیم» بزرگ‌ترین تالاب مرزی ایران، در غرب استان خوزستان و در منطقه مرزی دشت آزادگان واقع شده است. این تالاب در انتهای رود کرخه قرار داشته و یک سوم پهنه‌اش در ایران و دوسوم آن در عراق قراردارد. هورالعظیم، تنها بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین از نظر زیست‌محیطی، اقتصادی و تاریخی اهمیت فراوانی داشته و نقش حیاتی در کنترل ریزگردها، حفظ تنوع زیستی و تأمین معیشت جوامع محلی ایفا می‌کند. با این حال از چند سال پیش روند خشکیدگی تالاب به‌صورت تدریجی و در چند مرحله آغاز شده و در سال‌های اخیر نیز به دلایلی نظیر کاهش حقابه، خشکسالی و... بارها دچار آتش‌سوزی‌های گسترده شده است. دلایل خشکیدگی آن نیز حاصل ترکیبی از عوامل طبیعی، مدیریتی و انسانی است که در سال‌های اخیر شدت یافته است. بر اساس گزارش‌های رسمی و منابع معتبر، مهم‌ترین دلایل خشکیدگی هورالعظیم شامل تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا و تبخیر شدید، کاهش حقابه و مدیریت نادرست منابع آبی، آتش‌سوزی‌های مکرر در بخش عراقی تالاب و فعالیت‌های صنعتی و نفتی است. بااین حال، روند خشکیدگی تالاب هورالعظیم در 2 دهه اخیر شدت گرفته و هم اکنون به یکی از بحران‌های جدی زیست‌محیطی در جنوب غرب ایران تبدیل شده است. طی این مدت، حقابه هور از سمت ایران تأمین شده و در نتیجه آتش‌سوزی جدی در این بخش رخ نداده است. در مقابل، به‌دلیل عدم تأمین حقابه از رود دجله در بخش عراقی، نیزارها خشک شده و موجبات تولید گازهایی را فراهم کرده که به‌صورت خودبه‌خودی مشتعل شده و آتش‌سوزی گسترده به وجود می‌آورد. این امر، آلودگی هوای شهرهای غربی استان خوزستان را تشدید کرده و تعداد مراجعین مردم به درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها را افزایش داده است.
طبق گفته دکتر «میثم معزی» معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، از ابتدای سال جاری تا امروز بیش از ۱۰۰ هزار مراجعه ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی ثبت شده است؛ مراجعاتی که عمدتاً مربوط به مشکلات تنفسی و قلبی بوده‌اند. این آمار نسبت به ۱۸ ماه گذشته، بیش از ۷۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. طبق گفته این مقام مسئول، در روزهای آلوده، حجم مراجعات به اورژانس‌ها چند برابر می‌شود. تخت‌های بیمارستانی سریع‌تر تکمیل شده و نیاز به دارو و تجهیزات افزایش می‌یابد؛ چرخه‌ای که موجب فرسودگی شدید نیروهای درمانی شده و نه تنها سلامت مردم، بلکه پایداری خدمات درمانی را نیز به چالش کشیده است.
تقویت دیپلماسی با کشور عراق
چندی پیش، «محمد سبزه‌زاری» مدیرکل هواشناسی خوزستان ، مهم‌ترین عامل آلودگی هوا در فصل تابستان و در اغلب شهرستان‌های خوزستان را ناشی از گردوخاک و آتش‌سوزی‌های بخش عراقی تالاب هورالعظیم دانسته و تأکید کرد: بخش عراقی تالاب به هیچ وجه آب نداشته و دولت آن نیز تمایل چندانی به رفع مشکل بی‌آبی این منطقه ندارد. مگر اینکه بارندگی‌هایی در فصول پاییز و زمستان رخ داده و با ورود آب از طرف ایرانی هور، این منطقه سیراب شود. بنابراین در اغلب اوقات بخش عراقی هورالعظیم کاملاً خشک است؛ با خشک شدن هورالعظیم، خاک منطقه به مخلوطی از مواد اشتعالزا تبدیل شده و با هر بار وزش باد و گرمای شدید، به سهولت آتش می‌گیرد. تنها راه خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها نیز بارش باران شدید است تا کاملاً خاک را مرطوب کرده و هور دوباره احیا شود. بنابراین استفاده از هواپیمای آب‌پاش تنها راه‌حلی موقت برای رفع آتش‌سوزی‌ها به شمار رفته و نمی‌توان به صورت دائمی این مشکل را برطرف کرد. به باور کارشناسان، برای مهار آتش هورالعظیم هم تأمین حقابه از سوی وزارت نیرو و هم همکاری عراق امری ضروری است. اگرچه در سال‌های گذشته دو کشور همکاری‌هایی با یکدیگر داشته‌اند اما هنوز راهکار مشخصی برای مهار این بحران سالانه به نتیجه نرسیده است.
هفته گذشته، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، از تقویت دیپلماسی با کشور عراق به‌منظور اجرای تعهدات کنوانسیون رامسر خبر داده و اعلام کرد: «تشکیل کارگروه ویژه‌ای با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه و استان‌های ذی‌ربط برای صیانت از جنگل‌های زاگرس و نواحی جنگلی شمال کشور مصوب شده است. این امر در راستای نگاه پیشگیرانه در موضوعات حفظ جنگل و محیط زیست است که تبعات اجتماعی می‌تواند داشته باشد؛ تبعاتی مانند افزایش ریزگردها و بحران سلامت عمومی، مهاجرت اجباری و تهدید معیشت جوامع محلی، تشدید آتش‌سوزی‌ها و مختل شدن روند زندگی روزمره که امنیت اجتماعی را به مخاطره انداخته و تنش‌های محلی را تشدید خواهد کرد.»
نظر شما